Ελληνικές βιβλιοθήκες και αναγνωστήρια στην πόλη των Σερρών κατά την όψιμη τουρκοκρατία

Σαμσάρης, Πέτρος Κ. Ελληνικές βιβλιοθήκες και αναγνωστήρια στην πόλη των Σερρών κατά την όψιμη τουρκοκρατία., 2003 . In 12ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, Σέρρες (GR), 2003. [Conference paper]

Preview

PDF 12psab041.pdf Download (161kB) | Preview

English abstract

The city of Serres developed a great cultural activity and it was one of the most important educational centres of Macedonian Hellenism during the late centuries of the Ottoman rule. What was needed was the establishment of school, associational-public Libraries and Reading-rooms as well. The oldest reference about a pre-Revolutionary Library in the city is in a note, which had been written by the bishop Gabriel (1735-1754) on the Code of the Metropolis of Serres -that is lost today- in the second quarter of the 18th century and it has to do with the Greek School of Serres. This precious Code gives us information about the organization of a Library that was founded by the schoolteacher Argyrios Paparizos, who had spent a large amount for buying books (1828). The wise schoolteacher Emmanuel Fotiadis of Serres also enriched the Library with didactical books (1837-1843). The second school of the city, which continues the historical route of the Greek School of Serres, is the six-year High School (which is recognized since 1884). We have more information about its well-stocked Library. The headmasters had presented a great interest in the registration of the manuscripts of the collection; a few of the manuscripts date the Byzantine period. The Library of the Teachers College -the first in European Turkey- was founded in 1872 by the "Macedonian Pro-educational Association of Serres" (1870) and it was really remarkable. The second Library of the same Association had a public character and it also had a book guard. The classification of its books was excellent. The unique Reading-rooms ("Anagnostirion") in the city of Serres offered the habitants' popular, amusing or educational printed subject, newspapers and magazines. The three Associations: the "Macedonian Pro-educational" (1870), the "Ourania" (1874) and the Club of Serres (before 1903) owned these Reading-rooms. The magnificent building of the Association "Orpheas" (1905) had a central theatrical hall, three large rooms for the teaching of music and dramatic recitation. These rooms were also used as a Library and a Reading-room. Our knowledge involving the historical Libraries and the Reading-rooms of this ancient Macedonian city would have been richer today, if the sensitive material of their collections had not been burnt twice during the catastrophic fires (1849 and 1913), which destroyed the Greek part of the city completely, or even if the written monuments of the city had been saved from the ruinations and the sacks by our northern neighbours.

Greek abstract

Η πόλη των Σερρών κατά τους τελευταίους αιώνες της τουρκοκρατίας παρουσίασε έντονη πνευματική δραστηριότητα και αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα εκπαιδευτικά κέντρα του μακεδονικού ελληνισμού. Οι αυξημένες μορφωτικές ανάγκες επέβαλαν τη συγκρότηση σχολικών, αλλά και συλλογικών-δημόσιων βιβλιοθηκών, καθώς και αναγνωστηρίων. Η παλιότερη έμμεση μνεία για την ύπαρξη της προεπαναστατικής βιβλιοθήκης του Ελληνικού Σχολείου γίνεται κατά το β΄ τέταρτο του 18ου αι. σε σημείωμα του μητροπολίτη Γαβριήλ (1735-1754), που καταγράφηκε στο χαμένο σήμερα «αρχαίο» κώδικα της Μητρόπολης Σερρών. Από τον πολύτιμο αυτόν κώδικα πληροφορούμαστε επιπροσθέτως για την οργάνωση της βιβλιοθήκης του Σχολείου, λίγα χρόνια μετά την έναρξη της ελληνικής Επανάστασης, από το σχολάρχη Αργύριο Παπαρίζο, ο οποίος διέθεσε ένα σημαντικό χρηματικό ποσό για την αγορά βιβλίων (1828). Για τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης με τα απαραίτητα διδακτικά συγγράμματα ενδιαφέρθηκε αργότερα (1837-1843) και ο σοφός επιχώριος δάσκαλος Εμμανουήλ Φωτιάδης. Το δεύτερο ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της πόλης, που αποτελεί εξέλιξη του πρώτου και για το οποίο διαθέτουμε περισσότερες πληροφορίες για την πλούσια βιβλιοθήκη του, είναι το ιστορικό εξατάξιο Γυμνάσιο (αναγνωρισμένο από το έτος 1884). Διατελέσαντες σε αυτό γυμνασιάρχες επέδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την καταγραφή των χειρογράφων της συλλογής, που ορισμένα από αυτά ανάγονταν στη βυζαντινή περίοδο. Αξιόλογη επίσης υπήρξε η βιβλιοθήκη του Διδασκαλείου Αρρένων, του πρώτου στην υπόδουλη Ελλάδα, που είχε ιδρυθεί το έτος 1872 από το «Μακεδονικό Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο Σερρών» (1870), καθώς και η δεύτερη του ίδιου συλλόγου για δημόσια χρήση. Η τελευταία διέθετε βιβλιοφύλακα και το έντυπο υλικό της ήταν ταξινομημένο με υποδειγματικό για την εποχή εκείνη τρόπο. Τα μοναδικά γνωστά από τις πηγές αναγνωστήρια «προσιτά τοις πάσι», που λειτούργησαν στην πόλη των Σερρών, με διάθεση στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό λαϊκών ενημερωτικών ή τερπνών εντύπων, κυρίως περιοδικών και εφημερίδων, ήταν αυτά των τριών συλλόγων, του «Μακεδονικού Φιλεκπαιδευτικού» (1870), της «Ουρανίας» (1874) και της Λέσχης των Σερρών (πριν από το 1903). Το μεγαλοπρεπές επίσης κτίριο του ομίλου «Ορφέα» (1905), περιλάμβανε, εκτός από την κεντρική αίθουσα θεάτρου, τρεις μεγάλους χώρους για τη διδασκαλία μουσικής και δραματικής απαγγελίας, αλλά και για τη στέγαση βιβλιοθήκης και αναγνωστηρίου. Οι γνώσεις μας για τις ιστορικές βιβλιοθήκες και αναγνωστήρια της μαρτυρικής αρχαίας αυτής μακεδονικής πόλης θα ήταν σήμερα επαρκέστερες, αν το ευαίσθητο υλικό των συλλογών τους δεν είχε παραδοθεί δύο φορές στις φλόγες των ολέθριων πυρκαγιών (1849, 1913), που αφάνισαν ολοσχερώς το ελληνικό τμήμα της, ή ακόμη αν τα εναπομείναντα γραπτά πνευματικά της αγαθά είχαν γλιτώσει από τις δηώσεις και τις καταστροφές των Βόρειων γειτόνων μας.

Item type:	Conference paper
Keywords:	Associational - public libraries and reading-rooms, Collections of manuscripts and printed matter, Education, Historical libraries and reading-rooms, Pro-educational associations - fraternies, School libraries, Εκπαίδευση, Ιστορικές βιβλιοθήκες και αναγνωστήρια, Συλλογές χειρογράφων και εντύπων, Συλλογικές - δημόσιες βιβλιοθήκες και αναγνωστήρια, Σχολικές βιβλιοθήκες, Φιλεκπαιδευτικοί και φιλανθρωπικοί σύλλογοι - αδελφότητες
Subjects:	H. Information sources, supports, channels. > HD. Rare books and manuscripts. D. Libraries as physical collections. > DE. School libraries. D. Libraries as physical collections. > DC. Public libraries.
Depositing user:	Andreas K. Andreou
Date deposited:	14 Jun 2007
Last modified:	02 Oct 2014 12:07
URI:	http://hdl.handle.net/10760/9679

References

- ΑΓΓΕΛΟΥ-ΒΛΑΧΟΥ, Ε., 1935. Η παιδεία εις τας τουρκοκρατούμενος Σέρρας. Αθήναι: Τυπ. Κ. Λ. Κυριακούλη.

- ΑΝΩΝΥΜΟΣ, 1914. Αι βουλγάρικα! ωμότητες εν τη Ανατολική Μακεδονία και Θράκη 1912-1913. Γεγονότα, εκθέσεις, έγγραφα, επίσημοι μαρτυρίαι. Αθήναι: Τυπ. Π. Δ. Σακελλαρίου.

- ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ, Α., 1909. Η Μακεδονία εικονογραφημένη, Αθήναι: Τυπ. «Αυγή» Αθ. Παπασπύρου

- ΑΡΓΥΡΟΣ, Α., 1938. Η δράσις και το έργον του Δημ. Μαρούλη (1870-1885). Διάλεξις δοθείσα εν Σέρραις την 3ην Απριλίου 1938 εις το κινηματοθέατρου "Κρόνιον". Σέρρες: Εφημ. «Εμπρός» των Σερρών.

- ΑΨΗΛΙΔΗΣ, Γ., 1994. Αδελφότητες και αδελφάτα στις Σέρρες κατά τα τέλη του 19ου-αρχές 20ου αιώνα. Σίρις 4 σσ. 113-150.

- ΑΨΗΛΙΔΗΣ Γ., 1997. ...έγγραφον εν Σέρραις Ιανουαρίου μεσούντος 1866. Ο Καθημερινός Παρατηρητής. 20 Ιουλίου σσ. 1, 2.

- ΒΑΛΒΙ, Α., 1839. Γεωγραφία. Μτφρ. Κ. Κούμα, τόμ. Γ', Βιέννη 1839: Τυπ. Αντ. Μπένκο (πρώην Αϋκούλ).

- ΓΚΙΝΗΣ, Δ., 1935. Κατάλογοι ελληνικών κωδίκων εν Ελλάδι και Ανατολή. Επιστημονική Επετηρίς Βυζαντινών Σπουδών. 11 σσ. 361-382.

- ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ, Α., 1881. Δέκατον έτος του εν Σέρραις Μακεδονικ. Φιλεκπαιδευτ. Συλλόγου. Έκθεσις αναγνωσθείσα τη 8 Ιουλίου 1880 κατά την επέτειον του Συλλόγου εορτήν υπό του Γραμματέως. Θεσσαλονίκη: Τυπ. «Η Μακεδονία» Θάνου και Βασιλειάδη.

- ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗΣ, ΤΡ., 1913. Νέα Ελλάς, ήτοι ιστορική, γεωγραφική, τοπογραφική και αρχαιολογική περιγραφή των Νέων Ελληνικών χωρών: Ηπείρου, Θεσσαλίας, Μακεδονίας, νήσων και οδηγός σαφής και ακριβής των ταξιδιωτών και περιηγητών. Αθήναι.

- ΕΥΣΤΡΑΤΙΑΔΗΣ, ΕΥ. Μακεδονία. Η πρώτη περιοδεία Έλληνος δημοσιογράφου δημοσιευθείσα εις το «ΣΚΡΙΠ». Αθήναι: Τυπ. Κ. Χαιρόπουλου.

- ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ, Ι., 1872. Ο εν Σέρραις Μακεδόνικος Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος. Έκθεσις των πεπραγμένων αυτού από του πρώτου της συστάσεως του έτους μέχρι σήμερον από 3 Μαΐου 1870-4 Ιουνίου 1872. Λογοδοσία και λόγοι του προέδρου. Θεσσαλονίκη: Τυπ. Η «Μακεδονία» Ν. Βαγδαμάλη.

- ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ, Ι., 1873. Ο εν Σέρραις Μακεδόνικος Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος. Έκθεσις των πεπραγμένων κατά το τρίτον από της συστάσεως αυτού έτος (από 4 Ιουνίου 1872 έως 27 Μαΐου 1873). Υπό του προέδρου. Κωνσταντινούπολις: Tυπ. Phare du Bosphore.

- ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ, I., 1875. Ο εν Σέρραις Μακεδόνικος Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος. Έκθεσις των πεπραγμένων κατά το τέταρτον και πέμπτον από της συστάσεως αυτού έτος (από 27 Μαΐου 1873 έως 30 Μαΐου 1875). Υπό του προέδρου. Κωνσταντινούπολις.

- ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ, Ι., 1876. Ο εν Σέρραις Μακεδόνικος Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος. Έκθεσις των πεπραγμένων κατά το έκτον από της συστάσεως αυτού έτος (από της 30 Μαΐου 1875 έως 28 Μαΐου 1876). Υπό του προέδρου. Αθήναι: Τυπ. «Συνταγματικής» και «Τηλεγράφου».

- ΚΑΜΠΟΥΡΗ, ΕΥ., 1989. Η Ιδρυση αναγνωστήριων στο Μακεδόνικο χώρο (τέλη 19ου-αρχές 20ου αι.). Το Αναγνωστήριο της Χωριστής της Δράμας. Η Δράμα και η περιοχή της. Ιστορία και πολιτισμός. Δράμα: Δήμος Δράμας σσ. 329-347.

- ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ, 1879. Κανονισμός του εν Σέρραις Μακεδόνικου Φιλεκπαιδ. Συλλόγου, θεσσαλονίκη: Τυπ. «ΕΡΜΟΥ».

- ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ, 1904 Κανονισμός της εν Σέρραις Φιλόπτωχου Αδελφότητος Ή Πρόνοια" υπό την επίτιμον Προεδρείαν του Πανοσιολογιωτάτου Πρωτοσυγκέλλου κου ΑεοντΙου του και Αρχιερατικού Επιτρόπου. Αθήναι.

- ΚΑΡΑΟΑΝΑΣΗΣ, Α., 1996. Θεσσαλονίκεια και Μακεδόνικα. Θεσσαλονίκη: ΑφοΙ Κυριακι'δη Α.Ε.

- ΚΟΥΜΠΙΔΗΣ, Ν., 1879. Συνέδριο των Ελληνικών Συλλόγων. Πρακτικά της πρώτης αυτού Συνόδου συγκροιηθείσης εν Αθήναις εν έτει 1879. Αθήναι σσ. 267-270.

- ΑΑΜΠΑΚΗΣ, Γ., 1905. Περιηγήσεις. ΔελτΙον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας. 5 σ. 72.

- ΑΑΜΠΑΚΗΣ, Γ., επιμ., 1910. Κατάλογος φωτογραφιών. Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας. 9 σ. 50.

- ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Δ., 1866. Πλουτάρχου, Θεμιστοκλής και Αριστείδης κατά τας νεωτέρας ευρωπαϊκός εκδόσεις. Αθήναι: Τυπ. Π. Α. ΣακελλαρΙου.

- OLIVIER, J.-M., 1995. Ripertoire des Bibliothθques et des Catalogues de manuscrits greos de Maroel Richard. Turnhout: Brepols.

- ΠΑΠΑΓΕΩΡΠΟΥ, Π., 1894. Αι Σέρραι και τα προάστεια, τα περί τας Σέρρας και η μονή Ιωάννου του Προδρόμου. Συμβολή ιστορική και αρχαιολογική. Byzantinische Zeischrift. 3 σσ. 286-288.

- RICHARD, Μ., 1958. Ripertoire des Bibliothθques et des Catalogues de manuscrits grecs. Paris: Centre National de la Recherche Scientifique.

- ΣΑΡΡΟΣ, Δ., 1914. Παλαιογραφικός έρανος, Β'. Οι κώδικες του Γυμνασίου Σερρών. Ο εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος. 33 σσ. 61-68.

- ΣΚΑΗΡΟΣ, Σ., 1913. Η Νέα Ελλάς. Αλεξάνδρεια.

- ΣΤΡΑΤΗΣ, ΕΥ., 1909. Ιστορία των εκπαιδευτηρίων της πόλεως Σερρών. Μακεδονικόν Ημερολόγιον. 2 σσ. 144-154.

- ΤΣΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, Ι., 1881. Ενδέκατον έτος του εν Σέρραις Μακεδονικ. Φιλεκπαιδευτ. Συλλόγου. Έκθεσις αναγνωσθείσα τη 31 Μαΐου 1881 κατά την επέτειον του Συλλόγου εορτήν υπό του Γραμματέως. Θεσσαλονίκη: Τυπ. «Η Μακεδονία» Θάνου και Βασιλειάδη.

- Φ[ΩΤΙΑΔΗΣ], Ε., 1835. Επιστολή προς τον εν Σέρραις Κ. Θ. φιλοπατρίδιν περί του Ελληνικού Σχολείου Σερρών. Μόναχο.

- ΧΑΤΖΗ ΚΑΛΟΥ, Μ., 1909. Εντυπώσεις εκ της ιεράς Μακεδονίας και Θράκης. Αθήναι.

- ΧΡΟΝΙΚΑ,1871-72.0 εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος. 6.

Downloads

Actions (login required)

View Item